Juist nu genieten we van de natuur. En dat willen we blijven doen. Het is daarom goed nieuws dat Nederland de komende tien jaar vijf miljard euro uittrekt om stikstofneerslag aan te pakken. In een brief aan minister Schouten en de vier kustprovincies vraagt de Stichting Duinbehoud om vooral te investeren in een goed beheer van natuurherstelprojecten en in de aanleg van buffers rond de natuurgebieden.
Marc Janssen, bioloog en directeur van de Stichting Duinbehoud, is er goed over te spreken dat geld wordt vrijgemaakt voor natuurherstel. “Vijf miljard is een flinke investering en een stap in de goede richting. Maar als het daarbij blijft, dan staat de natuur in 2030 nog steeds bloot aan te veel stikstof. Ook na 2030 zijn er investeringen noodzakelijk, met name om de stikstofuitstoot structureel omlaag te brengen.”
Oorspronkelijk is het Nederlandse duingebied voedselarm. Eeuwenlang hebben flora en fauna hun overlevingsstrategieën hierop ingesteld. Nu gooit stikstof het ecosysteem danig in de war. In de Hollandse duingebieden is dat terug te zien in een overmatige begroeiing met struiken en grassen. Duinen stuiven daardoor nauwelijks meer en de oorspronkelijke soortenrijke vegetatie, vogels en insecten verdwijnen. Op overwoekerde plekken in de duinen is voor vogels steeds minder voedsel te vinden. Ook dieren zijn de dupe.
Hoe kunnen we de teloorgang van de duinen aanpakken als de stikstofreductie voorlopig tekortschiet?
Marc Janssen: “Afplaggen van duingebied en bomenkap levert snel zichtbaar resultaat op. Het biedt kansen voor de oorspronkelijk soortenrijke vegetaties”. Maar dat stuit op weerstand bij het publiek, zo bleek recent nog bij de bomenkap in de Schoorlse duinen. Kleinschalige herstelmaatregelen en intensivering van het natuurbeheer zullen noodzakelijk zijn.
Daarnaast zullen de grote vervuilers zoals Tata Steel aangepakt moeten worden en liggen er kansen voor de inrichting van bufferzones rond de natuurgebied. De hervorming van de landbouw kan hierin een rol spelen, een landbouw die de natuur minder belast en de biodiversiteit bevordert. “Het zou mooi zijn als de hooilanden van de veehouderijbedrijven langs de randen van de natuurgebieden komen te liggen en de veestallen op grotere afstand.”
Wat zijn de prioriteiten voor de duinen?
“Ze moeten meer ruimte krijgen, zowel aan de zee- als de landzijde. Bijvoorbeeld door aan de binnenduinrand grond aan de kopen en om te zetten in natuur of extensief hooiland. Meer ruimte voor natuurgebieden vergroot de diversiteit en de overlevingskansen voor planten en dieren. En er moeten ecologische verbindingszones komen tussen het duingebied en de landinwaarts gelegen groengebieden. Dat levert bovendien wandel- en fietsrecreatie op. Goed nieuws dus, voor wandelaars en fietsers. En de lokale economie.”
Rijkdom aan biodiversiteit
Eric Wisse, duinconsulent van de Stichting Duinbehoud, maakt deel uit van een netwerk dat functioneert als de oren en ogen van de Stichting Duinbehoud in de natuur langs de hele Nederlandse kust. Hij baant zich een weg door duinbegroeiing, die nat is van de miezerregen en de dauw. Het kalkrijke duin, met aardsterren tussen het duinsterretjesmos grenst aan een zuidhelling; een natuurlijk ‘insectenhotel’, waar duinhagedissen hun eitjes leggen in het warme zand.
Eric: “Het ziet er vredig uit, maar in werkelijkheid is hier een strijd gaande.” Langs een wandelpad in het Westduinpark, bij Duindorp, buigt hij zich over walstro en bitterkruid. Grassen en oprukkende duindoorn verdringen deze zeldzame duinplanten. “Ze worstelen om licht, ruimte en zuurstof. De duinvegetatie kwijnt hier langzaam weg. De kruiden raken overwoekerd door grassen en duindoorn”
Duinvegetatie gedijt bij stikstofarme grond. Uiteenlopende plantensoorten kunnen er vredig naast elkaar leven. Maar gras, bramen en brandnetels groeien ongehinderd door een overmaat aan stikstof, afkomstig uit landbouw, huizen, verkeer en de industrie. “In de afgelopen decennia zijn de stikstofverbindingen in de grond met veertig procent toegenomen,” legt Wisse uit. “Het is een sluipend proces. De duinen herbergen nu nog de grootste rijkdom aan biodiversiteit van Nederland. Misschien wel van heel Europa. Dat laten we niet verloren gaan.”
