Het Botgat en zandvlakten
Als je langs het voormalige schietterrein van Defensie het ‘Botgat’ richting Den Helder fietst zie je grote zandvlakten. Waarom zijn deze er? Wat is het verhaal hierachter? Navraag bij Tim Zutt, senior boswachter Wadden en Duinen van Landschap Noord-Holland, levert de volgende antwoorden op.
Tim: “Zo’n 10 jaar geleden – na sanering van het voormalige schietterrein – kregen we te maken met enorme zandverstuivingen op dit terrein. We hebben het zand vastgelegd met ingeploegd stro en daarna met maaisel uit de natte duinvalleien. Aan de noordkant van de vlakte hebben we toen kleinschalig een proef uitgevoerd, om te kijken of we natuurlijke duinvorming op gang konden brengen. Er is toen volgens een deskundigenadvies deels het strodek verwijderd, helmgrasvakken aangeplant en er zijn rietschermen geplaatst.
Door verstuiving uit de open plekken en het weer invangen van zand door het helmgras en de rietschermen ontstond hier weer een mooi natuurlijk duinlandschap. De rietschermen moeten op den duur weer vergaan. Deze methode is in het najaar van 2021 ook op de rest van het voormalige schietterrein uitgevoerd en zo hopen we, dat ook dit gebied een natuurlijker en dynamischer gebied gaat worden en uiteindelijk de menselijke sporen uit het verleden worden uitgewist.” Vanaf het fietspad wat langs het terrein loopt, kun je de ontwikkelingen goed volgen.
Japanse bottelroos rigoureus aangepakt
De uitheemse Japanse bottelroos (Rosa rugosa) is al jarenlang een probleem voor duinbeheerders. De plant is in de jaren 50 van de vorige eeuw naar Nederland gehaald en bleek een prima soort voor kustgemeentes, om in hun plantsoenen aan te planten. Eindelijk een soort die bestand was tegen de zware omstandigheden van zand, zout, zee en wind en die ook nog leuk bloeit en geurt. Het gevolg was, dat deze plant rijkelijk werd aangeplant in alle kustplaatsen van Nederland en de buurlanden. Deze plant vermenigvuldigt zich ondergronds met worteluitlopers en bovengronds door middel van zaden uit de bottels. De haarden breiden zich nog jaarlijks uit, nemen steeds meer duingebied in en verdringen de inheemse duinflora. Omdat de plant moeilijk is uit te roeien, een groeiend probleem dus voor de duinbeheerders.
Moeizaam aan te pakken
Er wordt al tientallen jaren onderzoek gedaan, naar hoe de plant te beheersen of te bestrijden. Doordat de plant zeer diep wortelt en mechanische bestrijding een grote impact heeft op het duingebied, is zo’n 10 jaar geleden onderzoek gedaan naar chemische bestrijding. Er zijn bij Julianadorp op een aantal proefvlakken proeven gedaan met verschillende bestrijdingsmiddelen. Uiteindelijk kwam er één middel uit de bus, die de roos voor 95 % bestreed na 2 of 3 behandelrondes, mits alle weersomstandigheden maar meewerkten. (wind, zon, temperatuur, ook in de weken na de behandeling). Dit middel is toen ingezet, maar omdat het weer niet meewerkte, uitgelopen op een fiasco en veel negatieve publiciteit.
De Oplossing (?)
Gelukkig heeft de techniek ook niet stilgestaan en hebben bedrijven samen met duinbeheerders machines ontwikkeld, die op locatie bottelrooshaarden kunnen afgraven en direct de wortels kunnen uitzeven. Met geld van de Provincie Noord-Holland uit de pot Herstelmaatregelen, heeft Loonbedrijf Sneekes uit Schagerbrug het laatste kwartaal van 2021 grote stukken van het duingebied vrij kunnen maken van Japanse bottelroos. Onder andere in het duingebied ter hoogte van Julianadorp en in het Botgat zijn alle haarden in het primaire duingebied afgegraven en uitgezeefd. “Behalve langs de weg en het fietspad, want hier zijn de duinen dusdanig stijl dat we eerst ervaring willen opdoen in de huidige stukken, zodat we in een later stadium ook hier aan de gang kunnen” aldus boswachter Tim Zutt.
Nabeheer blijft noodzakelijk
De methode bestond uit het afgraven van de groeiplaatsen tot 1 meter diep en ter plaatse met dezelfde bak (zogenaamde sterrenzeef) uitzeven. Het uitgezeefde materiaal werd in een dumper geladen en afgevoerd. Na het zeven is het schone zand weer onder het oude profiel afgewerkt. Hierna zijn een aantal van deze plekken ingeplant met helmgras, om overlast van stuifzand te voorkomen. Met deze methode wordt zo’n 98% van de wortels verwijderd, waardoor nabeheer de komende jaren wel noodzakelijk is om alles kwijt te raken. Mooie bijkomende zaak is, dat er weer
mooie open zandplekken in het duingebied zijn gekomen, die waardevol zijn voor insecten en reptielen en ook weer dynamiek terugbrengt in het gebied.
Oproep van Tim
Er zijn altijd vrijwilligers welkom om te helpen met het nabeheer om de wortels van de bottelroos te verwijderen. Heb je zin om een dag lekker buiten in dit prachtige duingebied te werken? Stuur een mail naar Tim.
Wil je meer informatie over de Noordduinen? Kijk op Duinen in Noord-Holland | Landschap Noord-Holland (landschapnoordholland.nl)
