Stikstof: waar het vandaan komt en hoe we er vanaf komen
Dankzij plaggen, verwijderen van struweel, maaien en de terugkeer van stuifduinen, herstelt lokaal de duinnatuur. Maar duurzaam, landelijk herstel moet komen van een forse reductie van de stikstofbelasting. De belangen zijn groot: voor de biodiversiteit en het zeker stellen van recreatie en toerisme van miljoenen kustbezoekers. Acht vragen over stikstof.
Wat is stikstof?
Een reukloos gas dat relatief onschadelijk is voor de mens en de natuur. Stikstof bindt zich aan andere stoffen, waardoor ammoniak, stikstofoxiden en nitraat ontstaan. Die stoffen verzuren de bodem, bemesten de bodem en vervuilen de lucht. In de vorm van nitraat, belandt stikstof bovendien in het grondwater.
Waar komt stikstof vandaan?
Met een aandeel van 46% is de landbouw (op het land) de grootste veroorzaker van stikstof in de lucht. Import vanuit het buitenland is goed voor 32%. Huishoudens en het wegverkeer nemen beide 6,1% voor hun rekening. De rest komt van scheepvaart, industrie en afvalverwerking. (Bron: RIVM). Berekeningen door de landbouwsector, waarbij ook de stikstof depositie op de grote wateren wordt meegerekend, geeft een ander beeld, maar ook in die berekeningen is de stikstof depositie veel hoger dan de natuurlijke achtergrondwaarde.
Wat doet stikstof in de natuur?
Het verrijkt de voeding van de bodem en veroorzaakt daar verzuring. Daardoor raken natuurgebieden bedekt met dichte grasmatten en struweel. De natuur wordt daardoor minder divers. Met als gevolg dat soortenrijkdom (biodiversiteit) aan planten, dieren en insecten afneemt. Nitraat in het grondwater is nadelig voor de drinkwatervoorziening. Van de 221 punten voor drinkwaterinname is ons land, zijn er 52 vervuild door onder andere nitraat. Als fijnstof in de lucht, veroorzaakt stikstof bovendien longaandoeningen.
Hoe komt stikstof in de natuur?
Door neerslag vanuit de lucht, de zogeheten depositie. Die heeft zich jarenlang opgehoopt in de bodem. Daardoor zijn natuurgebieden aangetast. De stikstofbelasting wordt uitgedrukt in mol (moleculair gewicht) per hectare. Die bedraagt in Nederland gemiddeld 1.500 mol per hectare.
Welk effect heeft stikstof specifiek in de duinen?
Door de overwegend zuidwesten wind is de stikstofneerslag in de duinen lager dan gemiddeld: 1.300 mol per hectare. Dat is aanzienlijk meer dan de kritische grens voor kalkrijke (Max. 1.071 mol) en kalkarme grijze duinen (714 mol), die de EU heeft aangemerkt als natuurgebieden met een hoge prioriteit van bescherming. Voor embryonale en witte duinen en vochtige duinvalleien geldt hetzelfde: de stikstofneerslag is te hoog. Door vergrassing en struweelvorming loopt de biodiversiteit terug en verdwijnen stuifduinen. De oorspronkelijke duinnatuur is daardoor aangetast.
Welk effect hebben stikstofbeperkende maatregelen op de duinen?
Snelheidsverlaging naar 100 km/u (-1 mol), sanering van varkenshouderijen (-3 mol) en minder eiwitrijk veevoer (- 3 mol) leveren nauwelijks iets op. Een halvering van de veestapel brengt de belasting weliswaar terug met 345 mol, maar ook dat is nog niet voldoende om de teloorgang van de duinnatuur tegen te houden.
Is er een oplossing voor het stikstofprobleem in de duinnatuur?
De stikstofbelasting zal nog vele jaren te hoog blijven. Voldoende terugdringen lukt op de lange termijn alleen met blijvende maatregelen voor alle bronnen van stikstofuitstoot en is dus een zaak van lange adem. Gelukkig helpen de maatregelen om de klimaatverandering tegen te gaan en de energietransitie ook om de uitstoot tegen te gaan. Een meer circulaire landbouw legt ook gewicht in de schaal. Om de periode te overbruggen totdat de stiksneerslag voldoende is teruggebracht, moeten er maatregelen komen om de duinnatuur weerbaarder maken. Dat houdt in: duinvorming aan de zeezijde, sleuven aanbrengen in de zeewering om de duinen te laten stuiven, uitbreiding van de duinnatuur aan de binnenrand door bollengrond en verouderde vakantieparken om te zetten in duinnatuur en het verbeteren van ecologische verbindingszones.
Reductie van de stikstofbelasting eist een hoge tol. Wegen de baten op tegen de lasten?
De kust trekt jaarlijks miljoenen toeristen en recreanten. De natuur waar zij op af komen dreigt door de stikstofbelasting teloor te gaan. Zo slachten we de kip met de gouden eieren. Als belangrijk leefgebied voor een grote verscheidenheid aan planten, vogels, insecten en zoogdieren, is herstel van de duinnatuur bovendien een voorwaarde om een verdere afname van de biodiversiteit in ons land te stoppen. Met een reductie van stikstof in de lucht stellen we bovendien ons drinkwaterbronnen zeker en pakken we longziekten aan.
Natuurwaarden van de stranden
Stichting Duinbehoud presenteert: Natuurwaarden van de stranden in Nationaal Park Hollandse Duinen – een verkenning naar mogelijkheden om de natuur op stranden te versterken. Foto: Joachim Quandt.
Provincie Zuid-Holland heeft de stranden van Zuid-Holland, buiten de badplaatsen, toegevoegd aan Natuur Netwerk Nederland (NNN). In het Natuurbeheerplan 2019 is het beheertype 8.01 Strand en embryonaal duin toegekend aan het strand. De bedoeling is, dat de gemeenten deze bescherming opnemen in de bestemmingsplannen (en vanaf 1/1/2021 in de omgevingsplannen) en regels stellen aan het gebruik van deze NNN-gebieden. In het kader hiervan heeft Provincie Zuid- Holland behoefte aan een inventarisatie van de bestaande natuurwaarden, een beeld van de kansen voor te ontwikkelen natuurwaarden en een overzicht van daarbij horende maatregelen.
Natuurwaarden van de stranden
De stranden van Nationaal Park Hollandse duinen hebben natuurwaarde en deze is van belang voor de natuurwaarde van het achterland en waterveiligheid. Het strand is de geboorteplaats en de eindfase van het land: hier worden jonge duinen geboren en bij storm slaan zo nu en dan stukken kust af. Dankzij suppleties en dynamisch kustbeheer kan zich een robuuste en waterveilige kust ontwikkelen. De dynamiek van de stranden en de overgangen van extremen in zout, vochtigheid, wind en temperaturen bepalen de randvoorwaarden waar een zeer select aantal planten en dieren op is aangepast. Het strand biedt daardoor langs een smalle strook de ruimte voor een heel eigen en bijzondere flora en fauna. De embryonale duinen en het vloedmerk zijn daarnaast een belangrijk foerageer- en broedgebied voor verschillende kust- en trekvogelpopulaties. Het strand is daarbij een rustgebied voor deze vogels en voor zeehonden. Soorten die naar het noorden en zuiden trekken houden de kust aan als navigatie en zijn voor voeding afhankelijk van wat er op strand en in duinen te vinden is.
Verstoringen van de natuurwaarden
De belangrijkste verstoringen op de natuurwaarden van de stranden zijn het schoonmaken van de stranden, strandbebouwing, suppleties, visserij in de vooroever, druk op de stranden door verschillende soorten recreatie en onvoldoende bewustzijn over de natuurwaarden van de stranden en hoe die te versterken onder ondernemers, overheden en recreanten.
Het versterken van de natuurwaarden
De natuurwaarden kunnen worden versterkt door stranden minder mechanisch schoon te maken, recreatie te sturen en zoneren en door bepaalde vormen van recreatie (bijvoorbeeld gemotoriseerd verkeer) te verbieden. Daarnaast is van belang om suppleties zo natuurvriendelijk mogelijk uit te voeren, dynamiek zoveel mogelijk te stimuleren en door sommige biotopen af te sluiten en rustgebieden in te stellen. Met de in het rapport voorgestelde maatregelen blijft het mogelijk om langs de gehele kust te wandelen.
Kansen in Nationaal Park Hollandse Duinen
Nieuwsbrief Redacteur
De duinen zijn het beschermen waard. Dit is de boodschap waarmee we meer mensen willen bereiken. Bovendien willen we een grotere groep duinliefhebbers om ons heen verzamelen. Maar we hebben het druk! Dit zorgt ervoor dat we te weinig van ons laten horen. Daarom zoeken we iemand die de externe nieuwsbrief DuinTopics voor ons wil coördineren. Deze nieuwsbrief gaat 1x per 1 a 2 maanden naar onze doelgroep van 2300 lezers. Je kunt thuis aan de slag, maar je kunt natuurlijk ook op ons kantoor in Leiden werken. DuinTopics is een onderdeel van onze andere media, zoals het tijdschrift DUIN, de website, en sociale media. Je werkt samen met het communicatieteam.
Wat zoeken wij?
- Je hebt een teamgerichte persoonlijkheid;
- Je bent creatief, enthousiast, proactief en zelfstandig;
- Je hebt ervaring met schrijven, redigeren en het versturen van nieuwsbrieven;
- Je hebt affiniteit met het duinlandschap.
Wat ga je doen?
- Je bedenkt alleen of samen met het communicatieteam de onderwerpen;
- Je hebt contact met schrijvers en fotografen uit het netwerk van Duinbehoud;
- Je redigeert aangeleverde teksten;
- Je maakt de nieuwsbrief op en zorgt voor de verzending;
- En natuurlijk ben je een ambassadeur voor Stichting Duinbehoud.
Waar kom je te werken?
- Duinbehoud is een kleine ambitieuze natuurbeschermingsorganisatie met lef, waar natuur
én de mens centraal staan. Vind je het leuk om je in te zetten voor het duinlandschap en wil je graag je expertise delen, dan zien we graag je reactie tegemoet. - Stuur je reactie naar Sanne van Bohemen via sanne@duinbehoud.nl of (071) 514 37 19
Duinconsulent
Duinbehoud is voor de lokale gebieden op zoek naar een duinconsulent met een ecologische achtergrond. De duinconsulent houdt alle ontwikkelingen in het gebied bij. De duinconsulent zoekt naar oplossingen en compromissen, op welke wijze bepaalde ontwikkelingen kunnen worden gestimuleerd of juist tegengegaan. Als duinconsulent heb je een belangrijke adviserende rol.
Wat zoeken wij?
- Heeft kennis van het duinlandschap en kan meepraten op het niveau van overheden, ecologen en ondernemers;
- Heeft affiniteit met het duinlandschap;
- Heeft een breed netwerk binnen het gebied;
- Kan adviezen en ideeën op een overtuigende manier overleggen;
- Is slagvaardig en kan zowel zelfstandig als in teamverband werken;
- Is proactief, samenwerkingsgericht en flexibel;
- Heeft een enthousiasmerende houding;
Wat ga je doen?
- Je zorgt dat je op de hoogte bent van lokale ontwikkelingen die van invloed zijn op het duinlandschap;
- Je zet je eigen netwerk in en zorgt ervoor dat de diverse lokale organisaties op de hoogte zijn van de kennis, ervaring, adviezen en ideeën.
- Je bent aanwezig bij regiobijeenkomsten en lokale bijeenkomsten die van belang zijn voor het beschermen van het duinlandschap;
- En natuurlijk ben je een ambassadeur voor Stichting Duinbehoud.
Waar kom je te werken?
Duinbehoud is een kleine ambitieuze natuurbeschermingsorganisatie met lef, waar natuur
én de mens centraal staan. Vind je het leuk om je in te zetten voor het duinlandschap en wil je graag je expertise delen, dan zien we graag je reactie tegemoet.
Stuur je reactie naar Sanne van Bohemen via sanne@duinbehoud.nl of (071) 514 37 19
Donateurwerver
Wij willen ons donateurenbestand uitbreiden. Daarom zijn wij opzoek naar een vrijwillige donateur werver. Je bent het visitekaartje van Stichting Duinbehoud en bedenkt creatieve acties en campagnes om donateurs te werven. Je zorgt ook voor de uitvoering van de acties. Je kunt vanuit huis werken, maar je bent natuurlijk ook welkom op ons kantoor in Leiden.
Wat zoeken wij?
- Je werkt goed samen in een team;
- Je bent creatief, zelfstandig en resultaatgericht;
- Je signaleert kansen en bent proactief;
- Je hebt affiniteit met het duinlandschap.
Wat ga je doen?
- Je denkt na over het ontwikkelen en verder uitbouwen van de strategie voor werving en behoud van donateurs;
- Je bedenkt nieuwe wervingsacties en voert deze uit;
- Je zorgt dat de actie of mailing op de bus gaat of online komt;
- Je bent ambassadeur voor Stichting Duinbehoud.
Waar kom je te werken?
Duinbehoud is een kleine ambitieuze natuurbeschermingsorganisatie met lef, waar natuur
én de mens centraal staan. Vind je het leuk om je in te zetten voor het duinlandschap en wil je graag je expertise delen, dan zien we graag je reactie tegemoet.
Stuur je reactie naar Sanne van Bohemen via sanne@duinbehoud.nl of (071) 514 37 19
Donateurbeheerder
Om onze donateurs zo goed mogelijk van dienst te zijn, zodat de donaties makkelijk en vlot verlopen zijn wij op zoek naar een communicatieve vrijwilliger donateurbeheerder. Je bent het visitekaartje van Stichting Duinbehoud en hebt contact met onze donateurs waar zij een goed gevoel aan overhouden. Je bent ook verantwoordelijk voor de bijkomende administratieve werkzaamheden.
Wat zoeken wij?
- Je kunt goed in een team werken, bent zelfstandig, klantvriendelijk en sociaal
- Je maakt je snel de administratieve procedures eigen;
- Je hebt affiniteit met het duinlandschap.
Wat ga je doen?
- Je communiceert open en vriendelijk per telefoon en e-mail met donateurs;
- Je verzorgt de registratie van gegevens van donateurs;
- Je bent ambassadeur voor Stichting Duinbehoud.
Waar kom je te werken?
Duinbehoud is een kleine ambitieuze natuurbeschermingsorganisatie met lef, waar natuur én de mens centraal staan. Vind je het leuk om je in te zetten voor het duinlandschap en wil je graag je expertise delen, dan zien we graag je reactie tegemoet.
Stuur je reactie naar Sanne van Bohemen via sanne@duinbehoud.nl of (071) 514 37 19
Winter 2019
In de winter editie vindt u onder andere de volgende onderwerpen:
- Bosuilen in de Amsterdamse Waterleidingduinen
- Nieuwe rubriek: Samen voor de kust
- Engelandvaarders
Eén van de kleinste planten van onze flora
Mosbloempje is lid van de vetplantenfamilie en is één van de kleinste planten van onze flora. Dit eenjarige plantje wordt nauwelijks vijf centimeter hoog maar blijft meestal veel lager. De eironde blaadjes liggen dakpansgewijs boven elkaar en zijn meestal rood aangelopen. De plant bloeit vanaf maart met minuscule witte tot roze bloemen.
Mosbloempje is een pionier van open plekken met een door betreding enigszins verdichte bodem. De groeiplaatsen zijn in het voorjaar vaak vochtig en drogen in de loop van de zomer uit. Typische groeiplaatsen in de duinen zijn campings, speelveldjes, half verharde paden en randen van fiets en voetpaden. De plant neemt met weinig genoegen en groeit zelfs tussen de klinkers van fietspaden. Het voorjaar is de beste tijd om de plant te ontdekken. Op geschikte groeiplaatsen kan de plant dan hele plakkaten vormen die door hun rode kleur erg opvallen. In de loop van de zomer, wanneer de bodem uitdroogt, verdwijnt de plant.
Het zwaartepunt van de verspreiding van mosbloempje ligt rond de Middellandse Zee. Nederland ligt aan de noordgrens van het verspreidingsgebied. Mosbloempje is een typisch voorbeeld van een soort die door klimaatverandering naar het noorden oprukt. Tot aan de jaren tachtig van de vorige eeuw was het in ons land een zeer zeldzame soort. Sindsdien is het aantal waarnemingen enorm toegenomen.
Tekst en beeld door Theo Baas.
Duincursus Voorjaar 2020
Genieten van de Hollandse Duinen!
Eind 2016 koos het Nederlandse publiek onze Hollandse Duinen als één van de mooiste natuurgebieden van Nederland. Enkele maanden daarvoor was al het initiatief genomen om het Nationale Park Hollandse Duinen te stichten. Een Duincursus helpt je om nog meer te genieten van dit landschap.
De Duincursus van IVN Leidse Regio bestaat uit drie avonden en drie excursies die achtereenvolgens gaan over het ontstaan van de duinen en de verschillende duinlandschappen in de regio Leiden en over de fauna en de flora in deze duingebieden. In de duinen spelen de wind, zand, zout en kalk een grote rol. Deze zijn in hoge mate bepalend voor de landschapstypen en de flora daarin en deels ook voor de fauna. De excursies sluiten steeds aan op de thema’s van de cursusavonden.
Voorkennis is niet vereist.
Lees verder hier..
Bescherming ruige oernatuur Wadden
Ruige oernatuur op de Waddeneilanden beschermen
De duinen op de Waddeneilanden dreigen dicht te groeien. Banale struiken en grassen verdringen er de meer bijzondere planten. De boosdoener: luchtvervuiling. Daarnaast neemt de druk vanuit de toerismesector toe om te mogen bouwen in de duinen en op het strand. Stichting Duinbehoud publiceert haar visie en missie om de duinen op de Waddeneilanden te beschermen.
Stichting Duinbehoud zet zich al ruim veertig jaar in voor de bescherming van de Nederlandse duinen. Met het project ‘Samen voor de Kust’ wil Duinbehoud zich ook op lokaal niveau actiever inzetten voor het kustlandschap. De nieuwe missie en visie van de stichting is daarom uitgewerkt op lokaal niveau, met concrete plannen en adviezen voor ieder duingebied.
In het Waddengebied kun je nog ruige oernatuur beleven. Op sommige plaatsen zijn de duinen er volledig overgeleverd aan de natuurkrachten van wind en zee. Toch delen de duinen op de Wadden hun twee belangrijkste bedreigingen met andere Nederlandse duingebieden: de druk vanuit de toerismesector om meer te bouwen in de duinen en op het strand en dichtgroei door luchtvervuiling (stikstofdepositie).
Duinbehoud brengt per duingebied in kaart wat de lokale problemen zijn en zet zich in voor oplossingen. De stichting doet dit door in gesprek te gaan met (lokale) overheden, terreinbeheerders, projectontwikkelaars en brancheorganisaties, en ze gevraagd en ongevraagd advies te geven. Daarnaast neemt Duinbehoud deel aan campagnes en acties.
Dit is de agenda van Duinbehoud voor de Waddeneilanden:
- Behoud van natuurlijk en onbebouwd kustlandschap (strand en duinen)
- Voorkómen van verdere toename stikstofbelasting
- Meer dynamiek op de stuifdijken van Schiermonnikoog en Terschelling
- Natuurherstel binnenduinrand Ameland
- Natuurherstel Baai Dellewal Terschelling
- Omvorming delen van dennenbossen op Terschelling en Vlieland tot duinbossen en bloemrijke duingraslanden
- Benadrukken noodzaak handhaving bij beheerders en overheden
- Sanering van de voormalige vuilstort Schilbolsnol Texel
Op de Waddeneilanden is Duinbehoud hard op zoek naar versterking om vorm te geven aan deze ambitieuze agenda. Wij zoeken verschillende vrijwilligers met kennis op de volgende gebieden: ecologie, belangenbehartiging, communicatie, bestuursrecht of milieurecht.
Strijd tegen Duinpolderweg
De Natuur- en Milieuorganisaties zijn zeer ontstemd dat PS van Zuid-Holland hebben gekozen voor de middenvariant door de Oosteinderpolder. Nu is het gebied nog een zeer belangrijk foerageergebied voor weidevogels en duizenden andere wintergastvogels. In de polder heerst rust en stilte wat de vogels hard nodig hebben. Begin 2018 trok de Provincie Zuid-Holland nog 6,3 miljoen euro extra uit voor de weidevogelbescherming in de provincie. Cynisch dus dat zij enerzijds geld uitgeeft voor weidevogelbescherming, maar anderzijds zorgt zij voor landschapsvernietiging in de Oosteinderpolder.
Dat wethouder de Jong van de gemeente Hillegom “blij en opgelucht” is, vinden wij onbegrijpelijk en schaamteloos. De middenvariant van de Duinpolderweg lost niets op voor het lokale verkeer en zal alleen tot extra en uitgelokte verkeersdrukte gaan leiden op de Weeresteinstraat en Haarlemmerstraat in Hillegom, en de Rijksstraatweg in Bennebroek. Dit heeft natuurlijk gevolgen voor het leefmilieu en de gezondheid van de bewoners die er wonen.
De Natuur- en Milieuorganisaties zullen zich bij lokale- en provinciale overheden blijven verzetten tegen de Duinpolderwegplannen. En zij gaan bij de aankomende Provinciale verkiezingen in maart 2019 de politieke partijen die de asfaltpolitiek voor de Duinpolderweg mogelijk hebben gemaakt flink onder vuur nemen. Ook zullen zij gebruikmaken van het juridisch recht om deze weg, waarvan de nut en noodzaak niet is aangetoond, aan te vechten zodra dit mogelijk is. Bovendien zullen zij zich beraden over acties om deze onzalige provinciale weg, die de leefomgeving van de mens bederft en natuur ruïneert, zo lang mogelijk te dwarsbomen. Juist nu vrijwel iedereen doordrongen is van o.a. duurzaamheid, rentmeesterschap en klimaatneutraal zouden volksvertegenwoordigers daar ook duidelijk verantwoordelijkheid voor moeten nemen!
Ton van de Reep, namens de samenwerkende Natuur- en Milieuorganisaties Bollenstreek en Zuid-Kennemerland