‘Water reserveren dat we later kunnen drinken, het léék zo simpel.’ Dat is de kop boven een alarmerend artikel van onderzoekcollectief Investico in Trouw op 2 juli. Er dreigt op termijn een tekort aan drinkwater. Stichting Duinbehoud werd bijna vijftig jaar geleden opgericht uit onvrede over de intensieve waterwinning in Nederlandse duingebieden. Moeten we ons opnieuw zorgen maken?
Mede door de acties van Duinbehoud gaan waterwinbedrijven in het Westen inmiddels bewuster om met de duinnatuur. Maar Marc Janssen, directeur van Stichting Duinbehoud, maakt zich wel degelijk zorgen. “Het is beter dan toen, maar het dreigende watertekort is een extra reden om heel alert te blijven.”
Minder winning in de duinen
Door de intensieve waterwinning in het verleden droogden duingebieden uit. De infiltratie van water uit de rivieren en het IJsselmeer bracht uitkomst, maar ook nieuwe problemen. Het vervuilde water tastte de vegetatie aan en verminderde de biodiversiteit. Dat probleem is aangepakt door voorzuivering van het rivierwater. De winning van grondwater in de duinen is verminderd en soms gestopt, zoals op Texel, bij Den Helder en in de Kennemerduinen. En er is nu meer aandacht voor de natuur bij de waterwinbedrijven.
Zorgen blijven
Ook de huidige ‘op de natuur afgestemde’ wijze van drinkwaterproductie in de duinen heeft nog nadelen voor de natuur, vertelt Marc Janssen. “Het voorgezuiverde infiltratiewater heeft een andere samenstelling dan regenwater en dat beïnvloedt de vegetatie. Vochtige duinvalleien zijn omgezet naar plassen met een vast waterpeil en het infiltratiewater drukt grondwater weg waardoor er minder gezond kwelwater in de natuur komt. Allemaal zaken die niet goed zijn voor het dynamische duinecosysteem.” De infiltratieplassen en wininstallaties vragen bovendien om onderhoud en renovatie met soms flinke graafpartijen tot gevolg.
Nieuwe zorgen komen
Met de klimaatverandering dienen zich nieuwe problemen aan. Periodes van droogte worden afgewisseld met hevige regenval en dat stelt eisen aan het waterbeheer. De stijging van de zeespiegel leidt tot verzilting van grondwater en in de rivieren, met problemen voor ons drinkwater en de landbouw. Door de groei van de bevolking en het stijgende watergebruik in de industrie – denk aan koeling van datacenters! – neemt de watervraag nu eerder toe dan af.
Kortom: voor Stichting Duinbehoud zijn er veel argumenten om kritisch te blijven op de drinkwaterproductie in de duinen. Marc Janssen: “Er moet veel gebeuren: allereerst waterbesparing, maar ook alternatieve bronnen ontwikkelen buiten de duinen en zorgen voor schoon en betrouwbaar oppervlaktewater!”
Rapport van de Rekenkamer
Onlangs bracht de Algemene Rekenkamer een kritisch rapport uit over het te trage tempo waarin de overheid werkt aan waterbesparing. Nu verbruiken huishoudens gemiddeld 119 liter per persoon per dag. Doel van de overheid is sinds 2019 om dat getal terug te brengen naar 100 liter in 2035. Het zakelijk gebruik moet dan 20% lager zijn dan tussen 2016 en 2019.
Marc Janssen deelt de kritiek van de Rekenkamer. “Er is nog veel te weinig urgentie. Het huishoudelijk gebruik is de laatste jaren een klein beetje gedaald, maar het zakelijk gebruik neemt nog steeds toe. We hebben te weinig schoon oppervlaktewater voor de productie van al dat drinkwater. Bovendien kost die productie veel energie.”
Voorbeelden
Als voorbeeld verwijst Marc naar duingebied Berkheide. “Door het dreigende tekort aan drinkwater zag Dunea, drinkwaterbedrijf voor de regio Den Haag, zich genoodzaakt de infiltratie van rivierwater uit te breiden. De werkzaamheden daarvoor hebben schade toegebracht aan de kwetsbare natuur. Gelukkig heeft Dunea ook maatregelen getroffen om natuur te herstellen. En ze zijn onderzoek gestart naar productie van drinkwater buiten de duinen. Die plannen beginnen nu vorm te krijgen, maar haast is geboden!” In Noord-Holland experimenteert PWN met waterbassins in het IJsselmeer, zie hierover het bericht in de rubriek Stuifduin. Een interessante ontwikkeling, maar het is nog afwachten wat het effect voor de duinen gaat zijn. Ook PWN is bezig met uitbreidingen van hun drinkwaterproductie op diverse plekken.
Kom op met beleid!
De Rekenkamer maant de overheid aan het gevoel van urgentie over drinkwaterschaarste bij burgers en bedrijven te vergroten en te werken aan gedragsverandering. Geef bedrijven meer inzicht in het verbruik en ga in gesprek over besparende maatregelen. Vooral industriële grootverbruikers die drinkwater ook gebruiken voor koeling en schoonmaak zijn nu te goedkoop uit waardoor de prikkel om zuiniger met drinkwater om te gaan ontbreekt.
Marc Janssen: “Een actiever beleid voor waterbesparing én productie van drinkwater buiten de duinen zijn noodzakelijk om de duinen te ontlasten en de natuur te herstellen. Daarom blijven wij de waterwinbedrijven kritisch volgen. Stichting Duinbehoud blijft hartstikke nodig!”
Tekst: Rien Cardol. Rien is redactielid van Duin en bestuurslid van Stichting Duinbehoud
Dit artikel verscheen in Duin. Wil je meer weten over de ontwikkelingen langs de Nederlandse kust? Word donateur en ontvang Duin voortaan elk kwartaal. Of vraag een proefexemplaar aan.
