Wanneer je vanaf Paal 9 op Texel naar het zuiden loopt, zie je het strand gaandeweg breder worden. Tot de schijnbaar eindeloze strandvlakte van de Hors aan je voeten ligt.
Veel wandelaars keren dan om. Zijn ze bang voor de ruimte? Vrezen ze voor de zandbank in het westen, die bij hoog water soms van het strand is afgescheiden door een diepe geul? Zijn ze bang voor drijfzand? Het kan allemaal, en als je op de brede strandvlakte gaat wandelen moet je zeker alert zijn. Er zijn zwinnen, er is drijfzand en als het onweert moet je er niet zijn.
De Hors is een belevenis voor alle zintuigen. Op een zomerdag hoor je het geroep van wadvogels en het ruisen van de zee. In de verte vaart de veerboot naar Texel, maar je ziet hem dubbel, net als de jonge duintjes die lijken te zweven boven het water: luchtspiegelingen! De stevige zandbodem verandert onder je voeten langzaam in drijfzand of slik. Je ruikt het aangespoelde wier en het zout van de zee. Voor je liggen kwallen en ander aanspoelsel.
Maar er zijn ook andere momenten. Dagen waarop de zandplaat verandert in een kolkende watermassa. De westenwind raast over zee en stuwt de golven op tot tussen de jonge duintjes. Op de weinige hogere plekjes schuilen duizenden vogels voor het geweld. Spectaculaire wolken jagen langs de hemel, af en toe breekt een zonnestraal er doorheen. Of de lage jonge duintjes dit geweld zullen overleven is de vraag. Op die dagen laat de natuur op De Hors zien wie hier de baas is. En dat is precies waarom deze plaats zo bijzonder is: hier speelt de mens geen rol.
Vrij spel van elementen
De elementen en de zee hebben alleenheerschappij. De Hors is de meest spectaculaire en dynamische plaats van het eiland. Bij een wandeling op De Hors kom je vaak voor verrassingen te staan. Elk seizoen, soms elke week, verandert het landschap. Golven, wind en zand hebben vrij spel en vormen fraai gebeeldhouwde, abstracte kunstwerken in het oppervlak van het zand en de jonge duintjes.
Al eeuwenlang is de zuidkust van Texel in ontwikkeling. Duinvorming is er te volgen vanaf het prille begin: een zandbergje op wat aanspoelsel, waar biestarwegras kan groeien. Helmgras neemt het over en een duintje is geboren. Langzaam groeien ze, tot ze na enkele decennia samen een stuk strand kunnen afschermen van de zee. Een primaire duinvallei met zoet water ontwikkelt zich. Uiteindelijk groeit er struikgewas van wilgen en duindoorns. Dit proces heeft zich vanaf de middeleeuwen op Texel steeds weer herhaald.
Tot het eind van de vorige eeuw werden jonge valleien direct door de aanleg van zanddijken beschermd tegen de zee. Toen besloot de beheerder Rijkswaterstaat dat op deze zuidpunt van Texel de natuur volledig haar gang kon gaan. Op natuurlijke wijze werd nu weer een vallei van zee afgeschermd door een duinenrij.
Bloemrijke vallei
De Horsvallei is een bloem- en vogelrijk natuurgebied. De groenknolorchis groeit hier soms met honderden bijeen, net als de moeraswespenorchis en de vleeskleurige orchis. Langs de zeereep hebben zich typische zoutverdragende planten gevestigd als zeewolfsmelk en zeewinde. Op een aantal plekken nemen kruipwilg en ander struikgewas het al over van de kruidachtige gewassen, daarom wordt hier en daar gemaaid. Toch een beetje menselijk ingrijpen dus. Vóór de Horsvallei hebben zich de laatste veertig jaar weer nieuwe, hoge duinmassieven gevormd en nieuwe primaire valleien ontwikkelen zich daar.
Bij storm en met springtij loopt de strandvlakte onder. Alleen een paar langgerekte zandbanken langs de zuidrand steken nog boven water uit. Na zo’n hoog tij is soms de ligging van de zandbanken veranderd en watert de vlakte op heel andere plaatsen af dan eerder het geval was.
Vogels
De Hors is voor veel vogels van groot belang. Het relatief rustige strand biedt broedgelegenheid aan rode lijstsoorten als dwergsterns. Ook bontbekplevieren en soms strandplevieren broeden hier. Voor deze strandbroeders neemt de beheerder, Defensie, speciale beschermingsmaatregelen. Het oostelijke deel van De Hors is dit jaar voor het eerst afgesloten en zodra dwergsterns zich gingen vestigen is het gebied rond de kolonie afgezet. Trekvogels en overwinteraars zoals de duizenden bonte strandlopers, kanoetstrandlopers en zilverplevieren verzamelen zich op de hoger gelegen delen wanneer bij vloed het water stijgt. Wanneer het extreem hoog water is komen daar de vogels bij van het Balgzand, noordelijk van Wieringen. Zodra het eb wordt vertrekken ze weer naar het wad. Er moet gegeten worden, een lange reis wacht. In het voorjaar naar het hoge noorden, in de nazomer naar Afrika.
Zeehonden
Tussen Den Helder en Texel ligt aan de Noordzeekant het eiland Noorderhaaks. Hier leven honderden gewone en grijze zeehonden. Een ontmoeting met een zeehond op het strand of zwemmend in zee is heel gewoon op De Hors. Soms zwemt een zeehond nieuwsgierig een eindje met je op. Ligt een zeehond op het strand dan moet je uiteraard wel met een boog om ze heen lopen om ze niet te verstoren.
In de wintermaanden krijgen grijze zeehonden jongen. Zij kunnen de eerste weken van hun leven nog niet het water in. Maar na een flinke storm gebeurt dat soms toch. Dan liggen huilende jongen op De Hors, wachtend op hun moeder. Meestal vindt het moederdier haar pup wel weer en dan zoogt ze haar jong gewoon op Texel. Als er te veel belangstelling van wandelaars is zorgt Ecomare ervoor dat een waarschuwing wordt geplaatst om afstand te houden.
Ook op De Hors is de bewoonde wereld niet heel ver weg. In het zuiden beheerst het silhouet van Den Helder de horizon, in het westen en oosten doemen steeds meer windmolenparken op. Daarom zijn nevelige en mistige dagen op het brede strand zo bijzonder. Wie het waagt dan naar De Hors te gaan waant zich in een eindeloze zandwoestijn. Noord, oost, zuid of west, wie zal zeggen waar het ligt? Het maakt niet uit. Dit is De Hors, waar de natuur nog zichzelf is.
Tekst en fotografie: Sytske Dijksen. Sytske is redacteur van Duin.
Dit artikel verscheen in Duin. Wil je meer weten over de ontwikkelingen langs de Nederlandse kust? Word donateur en ontvang Duin voortaan elk kwartaal. Of vraag een proefexemplaar aan.
