“Je bent geen gids, je bent een verteller”
“Ik heb niet zoveel met plantjes en diertjes, maar van jullie enthousiasme word ik ook enthousiast.” Deze uitspraak van een strandtenthouder zegt veel over de waarde van vrijwilligers die bewoners en bezoekers meenemen in hun geestdrift voor de strandnatuur. Voor het voortbestaan van de 21 Groene Stranden in Nederland zijn vrijwilligers cruciaal.
Paul Verhoeff, medewerker van Het Zeeuwse Landschap, haalt bovenstaande anekdote aan als we met hem op het Verklikkerstrand op Schouwen staan. Een paar honderd meter verderop loopt duinconsulent Margo van der Meulen met een tweede groep, verrekijkers bij de hand op zoek naar strandplevieren en ander leven op het strand. ’s Ochtends spraken we met 35 betrokkenen in het dorpshuis van Scharendijke over vijf jaar project ‘Het Groene Strand’. Hier op het strand zien we de resultaten.
Verklikkerstrand
Het Verklikkerstrand, een indrukwekkend natuurgebied op de Kop van Schouwen, is één van de Groene Stranden waar een enthousiaste groep vrijwilligers samen met de strandbeheerder veel moois realiseert. Schone stranden met embryonale duintjes, rijpaden om schade aan de natuur door voertuigen tegen te gaan, meer broed- en rustgebied voor vogels: resultaten waar niet alleen de vrijwilligers trots op zijn, maar ook bewoners en gebruikers.
Bij veel Groene Stranden zijn strandcommunity’s opgericht. Dat zijn groepen vrijwilligers die de stranden handmatig schoonhouden, de natuur beschermen, monitoren en mensen de waarde van de strandnatuur leren.
Er zijn veel verschillende belangen bij de Groene Stranden: van gemeenten, ondernemers, natuurorganisaties, bewoners en bezoekers. In de community’s komen die belangen samen. Soms botsen ze, steeds vaker vindt men een gezamenlijk belang. Daarvoor zijn betrokken vrijwilligers onontbeerlijk; niet alleen doeners ook regelaars.
Strandcommunity: kloppend hart
De community rond het Verklikkerstrand is een mooi voorbeeld. Duinconsulent Margo van der Meulen is hier als ecoloog, duin- en vogelkenner in haar element. Ze is bijna dagelijks op het strand en niet om te zonnen. “Ik denk dat ik vanmiddag en morgen ga”, zegt ze als ik bel. “We hebben nu een mooie grote afzetting voor broedende strandplevieren, maar er zijn ook nesten buiten het broedgebied. Die moeten we apart afzetten en dat is best veel werk.”
In de community zijn de strandaannemer (namens de gemeente), de Natuur- en Vogelwacht, NME Schouwen-Duiveland, zeehondenopvang ASeal, Hotel de Zeeuwse Stromen & Haven van Renesse namens de ondernemers, Bende van het Strand en Duinbehoud vertegenwoordigd. Deze organisaties brengen samen tientallen vrijwilligers op de been voor taken die nodig zijn om de status van het Groene Strand te behouden. De Bende van het Strand is een mooi voorbeeld. Zij mobiliseren mensen voor het schoonmaken van de stranden, waarvoor ze samenwerken met Bureau Halt en Jeugdzorg.
Margo is adviseur en ondersteuner van de organisatie: “Ik hou mezelf vrij voor taken die anderen niet kunnen invullen, vooral op onderzoeksgebied. De organisatie loopt goed. Heel belangrijk is de interactie tussen de partijen.” Als voorbeeld geeft ze de rijroute op het strand voor bevoorrading van paviljoens. Het contact met de individuele paviljoenhouders loopt via de ondernemers in de community, maar het vraagt ook om praktisch handelen. “Vogelbescherming heeft kaarten gemaakt voor de vrachtwagenchauffeurs met de regels. Die deel ik uit en als er in de broedtijd kuikens lopen dan waarschuw ik de chauffeurs.” Doener en regelaar tegelijk!
Schoonmoeder van het Westland
Er moet dus veel gepraat worden: met elkaar binnen de community’s, maar ook met bewoners en bezoekers. Een mooi instrument is de ‘strandkar’ bij de strandopgangen. Daar praten vrijwilligers met bezoekers, geven informatie en leren mensen de natuur te waarderen en te respecteren. Er zijn excursies waarbij het niet alleen over plantjes en diertjes gaat, maar ook om het overbrengen van enthousiasme en respect. Eén van de aanwezigen in Scharendijke zegt terecht: “Als vrijwilliger bij het Groene Strand ben je geen gids, je bent een verhalenverteller.”
Bianca Tiegelaar is zo’n rasverteller. Ze is actief in een gebied dat we eerder met kassen dan met natuur associëren: het Westland. Maar ook hier is mooie natuur en zijn enthousiaste natuurliefhebbers, bijvoorbeeld rond het strand bij Monster. Bianca brengt hen samen. Ze wordt wel de ‘schoonmoeder van het Westland’ genoemd. Op haar Instagram-account zegt ze zelf: “Ik raap zwerfafval uit liefde voor natuur, mens en dier. Soms voel ik mij mantelzorger van de aarde, andere keren een milieuactivist of kunstenaar.”
Coalitie Groene Stranden
Nu de projectsubsidie voor ‘Het Groene Strand’ stopt, gaan de vijf betrokken natuurorganisaties op eigen kracht door in de Coalitie Groene Stranden: om de natuurboodschap uit te blijven dragen, de community’s te ondersteunen en de jurering voor de Groene Strand Wimpel (zie kader) in stand te houden. De provinciale Landschappen leveren materialen voor schoonmaakacties. Vogelbescherming Nederland gaat door met de monitoring van strandvogels op de stranden. Stichting ANEMOON beheert de webapp voor strandvondsten en analyseert de resultaten, IVN Natuureducatie biedt scholing en advies voor educatie. Stichting Duinbehoud neemt de coördinatie van de Coalitie op zich inclusief het beheer van de website en de informatiemiddelen.
Vier de successen!
Nog enkele lessen van de deelnemers in Scharendijke. Wees heel duidelijk over wat wel en niet kan: vrijwilligers zijn onmisbaar, maar de eindverantwoordelijkheid ligt bij de strandbeheerders! Zorg voor een groepsapp om elkaar te informeren en betrokken te houden. En heel belangrijk: vergeet niet de successen te vieren! Voor de saamhorigheid, maar ook om de successen uit te dragen en nog meer mensen enthousiast te maken.
Project Groene Stranden
In 2020 kregen vijf natuurorganisaties geld van de Nationale Postcodeloterij voor project ‘Het Groene Strand’. Doel: natuur en natuurbeleving weer een plek geven op het strand. Er leven unieke plant- en diersoorten op de stranden. Aangespoelde wieren en schelpdieren vormen de basis. Daarin leven strandvlooien en bijzondere wiervliegen. Deze trekken vogels aan, zoals strandlopers, scholeksters en rosse grutto’s. Unieke planten langs de hoogwaterlijn helpen bij het ontstaan van nieuwe duintjes. Daarom zijn Groene Stranden zo belangrijk en is zorgvuldig beheer met respect voor de natuur een voorwaarde voor succes.
Gemeenten ontvangen de ‘Groene Strand Wimpel’ als ze aan een aantal voorwaarden voldoen. Eén van die voorwaarden is de oprichting van een strandcommunity. Met vrijwilligers die afval opruimen, aan voorlichting en preventie doen, gegevens verzamelen over het strandleven en samen met beheerders, strandeigenaren en ondernemers maatregelen bedenken en uitvoeren om de strandnatuur te versterken.
Tekst: Rien Cardol. Rien is redactielid van Duin en bestuurslid van Stichting Duinbehoud
Dit artikel verscheen in Duin. Wil je meer weten over de ontwikkelingen langs de Nederlandse kust? Word donateur en ontvang Duin voortaan elk kwartaal. Of vraag een proefexemplaar aan.
