Al meer dan een eeuw trekken schilders, dichters en schrijvers naar het Noord-Hollandse dorp Bergen. Bekend zijn vooral de kunstenaars van de Bergense School die sinds 1910 Amsterdam voor kortere of langere tijd verruilden voor dit rustige, pittoreske dorp. De prachtige natuurlijke omgeving van Bergen en het bijzondere licht langs de Noordzeekust hadden en hebben nog steeds een grote aantrekkingskracht. Het was voor het eerst dat zoveel kunstenaars tegelijkertijd in Bergen werkten.
De Bergense School
Omstreeks 1915 ontstond rond de Franse schilder Henri le Fauconnier een eigen, herkenbare schilderstijl: de Bergense School. Kunstenaars als Leo Gestel, Dirk Filarski, Arnout Colnot en Matthieu Wiegman schilderden in een kubistisch-expressionistische stijl. In een donker en warm kleurenpalet, met veel contrasten in licht en donker en met krachtige vormen verbeelden zij hun omgeving. Met name het 17e eeuwse Oude Hof en zijn bosrijke omgeving is meerdere malen door hen geschilderd. Ook maakten zij dorpsgezichten en uitzichten op de polders in de omgeving van Bergen. Het duinlandschap komt echter sporadisch voor in hun werk: áls zij al duinen schilderden, hadden die veelal een ondergeschikte rol als bescheiden voor- of achtergrond: een koolveld met op de achtergrond een rijtje duinen. Of een gezicht op Alkmaar geschilderd vanaf de binnenduinrand. Ook het strand en de zee hebben deze kunstenaars nauwelijks als onderwerp voor een schilderij genomen.
Job Graadt van Roggen
Schilderij: Job Graadt van Roggen
Toch werden in die periode de duinen rond Bergen wel degelijk getekend en geschilderd. Een decennium eerder dan zijn collega’s van de Bergense School vestigde Job Graadt van Roggen zich als een van de eerste kunstenaars in Bergen. Na zijn opleiding aan de Minerva Academie in Groningen en de Rijksacademie in Amsterdam was hij actief als graficus; hij maakte vooral reproductie-etsen van de Haagse School. In Bergen ging hij zich meer en meer toeleggen op schilderen en aquarelleren. Hij trok er graag alleen op uit, wellicht was zijn doofheid hier debet aan, en schilderde veelal in de buitenlucht. Tijdens zijn wandelingen, en ook reizen naar het buitenland, had hij de ezel en schilderspullen bij zich. Graadt van Roggen heeft het duingebied tussen Bergen en Camperduin talrijke malen weergegeven in schilderijen, etsen en aquarellen.
Bergen aan Zee
In 1906 werd Bergen aan Zee gesticht. Hier liet Graadt van Roggen in 1911 een zomerhuis bouwen: Noviomagum. Het huis stond aanvankelijk alleen op het duin en bood een prachtig uitzicht op duinen en zee. In die tijd waren de duinen nog open en voornamelijk laag begroeid. Graadt van Roggen was gefascineerd door de blonde duinen van de zeereep en de grote stuifduinen. In de periode 1910 – 1927 maakte hij zijn meest ´blonde´ werk. Hij gaf het duinlandschap realistisch maar met veel gevoel weer. In zijn schilderijen en aquarellen komen geen menselijke figuren voor, alle aandacht is voor het zand en de vegetatie die in allerlei tinten groen en bruin is weergegeven.
De kunstenaar woonde veertig jaar in Bergen. Al die jaren heeft hij het duinlandschap geschilderd, het verveelde hem nooit. Hij verbeeldde steeds andere stukjes van het gevarieerde duingebied rondom Bergen of koos een ander standpunt. Collega-kunstenaar Mia van Regteren Altena schreef in 1948 over zijn werk: ‘De plastiek van het vaderlandsche duinlandschap levert onbegrensde mogelijkheden van altijd weer nieuwe en andere composities.’
Museum Kranenburgh
In het schitterend gelegen Museum Kranenburgh geniet je normaliter van de beroemde schilderijen van de Bergense School, maar ook van hedendaagse kunst, interessante lezingen of leuke workshops. Met een museumcafé, een museumshop met kunstuitleen en KunstenaarsCentrumBergen onder zijn dak én historisch Museum Het Sterkenhuis op loopafstand biedt Kranenburgh voor elk wat wils. Werk van Graadt van Roggen en leden van de Bergense School is te zien. De kunst uit de periode voor 1940 vormt het fundament van de collectie van het museum. Vooral werken van de Bergense School maar ook van enkele voorlopers als Job Graadt van Roggen.
Meer info: https://www.kranenburgh.nl/
Artikel uit kwartaalblad Duin door Marianne van Gils, conservator Museum Kranenburgh
